بخش نخست - جهان هستی
از گذشته‌های دور بسیاری از مردم به ویژه دانشمندان در پایان هر روز با تاریک شدن آسمان به اندیشیدن درباره جهان شگفت‌انگیز بالای سر خود می‌پرداختند. بسیاری دانشمندان همواره تلاش کرده‌اند ساختار کیهان و آسمان شب را درک کنند و نقشه‌ای از آن را روی کاغذ بیاورند. همه این تلاش‌ها تا به امروز تنها اندکی به سرانجام رسیده‌اند. چرا که جهان پیرامون ما که دربرگیرنده کهکشان‌ها، ستارگان، سیاره‌ها و ... می‌باشد، بسیار بسیار بزرگ است. هر بار دانشمندان ابزارهای بهتری برای کنکاش و جستجوی این جهان …
بخش دوم - پیرامون زمین
یکی از چیزهایی که زندگی و مرگ ما به آن وابستگی دارد ستاره‌ای است که ما به آن «خورشید» می‌گوییم. یک گوی بزرگ شناور در کیهان ساخته شده از آتش و گدازه‌های بسیار بسیار داغ! سیاره‌ای که بر روی آن زندگی می‌کنیم، تنها یکی از چند سیاره‌ای است که پیرامون این ستاره گرد هم آمده‌اند. این خانواده به نام «منظومه خورشیدی» (Solar system) شناخته می‌شود. افزون بر سیاره‌ها، ماه‌ها، سیارک‌ها، دنباله‌دارها و دیگر اجرام سرگردان به گرد خورشید در گردش هستند. خورشید در جایگاه ستاره مادر، میلیاردها سال است که …
بخش سوم - خورشید
خورشید یکی از ۲۰۰ میلیارد ستاره کهکشان راه شیری و تنها ستاره در منظومه خورشیدی (منظومه شمسی) می‌باشد. همه سیاره‌ها در منظومه خورشیدی پیرامون خورشید در چرخش هستند. این ستاره یک گوی بزرگ آتشین است که از «پلاسما» بسیار داغی ساخته شده و در هسته آن یک میدان مغناطیسی بسیار بزرگ هست. خورشید ستاره‌ای از رده ستارگان متوسط کهکشان راه شیری است، که حدود ۶/۴ میلیارد سال از زندگی خود را سپری کرده است. گرما، روشنایی و نیرویی که از خورشید می‌آید از واکنش‌های هسته‌ای است که هر ثانیه درون آن رخ …
بخش چهارم - تیر و ناهید
سیاره تیر نخستین سیاره در منظومه خورشیدی است. این سیاره ماه ندارد و بسیار داغ است. نیروی گرانش بر روی پوسته این سیاره اندک است و اتمسفری چندانی پیرامون آن نیست. برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که اندکی گاز هلیوم از سوی بادهای خورشیدی پیرامون این سیاره انباشته شده است. سیاره تیر بسیار گرم است و دما پوسته آن در هنگام روز به حدود ۴۲۷ درجه سانتیگراد و در شب به ۱۷۳- سانتیگراد کاهش می‌یابد! اگر به تیر نگاه کنید بیماری آبله برای شما یادآوری می‌شود؛ درست مانند ماه …
بخش پنجم - زمین و ماه
زمین بزرگترین سیاره از گروه سیاره‌های درونی و سومین سیاره نزدیک به خورشید است. میانگین نزدیکی زمین به خورشید ۱۵۰ میلیون کیلومتر است. اگر زمین از این فاصله دورتر یا نزدیکتر به خورشید باشد، زندگی جانداران به خطر خواهد افتاد. اگر چنین چیزی رخ دهد حتی می‌تواند سبب یخ زدن یا افروختن (داغ شدن زیاد) زمین شود. ولی جای نگرانی نیست! چنین چیزی رخ نخواهد داد، چرا که مدار چرخش زمین به گرد خورشید بسیار دقیق است. یک بار گردش زمین به گرد خورشید ۳۶۵/۲۵۳ روز به درازا می‌کشد که ما آن را یک سال می‌نامیم. ساختار …
بخش ششم - بهرام و زیست فرازمینی
بهرام واپسین سیاره سنگی و چهارمین سیاره در منظومه خورشیدی است. یونانی‌ها این سیاره را «ارس» (Ares) و رومی‌ها آن را «مارس» (Mars) نام نهادند که هر دو نام خدای جنگ آن سرزمین‌ها هستند، زیرا که رنگ سرخ این سیاره آنها را به یاد جنگ و خونریزی می‌انداخته است. عرب‌ها واژه رومی «مارس» را «مریخ» ترجمه کرده‌اند. در ایران این سیاره از گذشته «بهرام» نام داشته است، همانگونه که در شاهنامه فردوسی می‌خوانیم «به نام خداوند کیوان و بهرام و هور، که هست آفریننده پیل و مور»، «خداوند بهرام و کیوان و ماه، خداوند نیک و …
بخش هفتم - هرمز و کیوان
هرمز بزرگترین و پنجمین سیاره در منظومه خورشیدی است. قطر آن ۱۴۲۹۸۴ کیلومتر، بیش از ۱۱ برابر قطر زمین و حدود یک دهم قطر خورشید است! برای پر کردن حجم این سیاره غول پیکر به بیش از ۱۰۰۰ زمین نیاز است! زمانی که از زمین نگاه می‌کنیم، این سیاره درخشان‌تر از بیشتر ستاره‌ها دیده می‌شود. جالب است بدانید، همواره پس از سیاره ناهید، هرمز دومین جسم درخشان در آسمان شب است. از هرمز تا خورشید به صورت میانگین ۷۷۸.۵۷۰.۰۰۰ کیلومتر، یعنی بیش از پنج برابر فاصله زمین تا خورشید است. ستاره شناسان روم و یونان در …
بخش هشتم - اورانوس و نپتون
اورانوس، هفتمین سیاره در منظومه خورشیدی، یک غول بزرگ است که از گاز درست شده است. این گوی بزرگ، دورترین سیاره‌ای است که از روی زمین می‌توان به چشم دید (البته در شرایط بسیار خوب رصدی) پس از ساخت تلسکوپ، نخستین سیاره‌ای که ستاره‌شناسان یافتند اورانوس بود. این کار را ستاره‌شناس بریتانیایی، «ویلیام هرشل» (William Herschel)، در سال ۱۷۸۱ با یک تلسکوپ ۶ اینچی انجام داد. این سیاره از خورشید به صورت میانگین ۲/۸۷۲/۴۶۰/۰۰۰ کیلومتر دور می‌باشد. پس نور خورشید ۲ ساعت و ۴۰ دقیقه در راه است تا به این سیاره برسد. …
بخش نهم - دانش فضا
دانش فضایی واژه‌ای است درباره آن دسته از کاوش‌های فضایی که با موشک‌ها، ماهواره‌ها، فضاپیماهای باسرنشین و بی‌سرنشین انجام می‌شوند. این دانش درباره بررسی همه چیز در فرای سیاره ما است. از لایه‌های میانی اتمسفر در ۵۶ کیلومتری زمین تا پایان جهان، یعنی میلیاردها سال نوری دورتر. دانش فضایی و اخترشناسی مرزهای همسان بسیاری دارند. شاید بهتر باشد که اخترشناسی را دانش بررسی اجرام آسمانی و ریشه آنها، حرکات و ترکیبات آنها بدانیم، و دانش فضایی را ابزاری که اخترشناسی را انجام‌شدنی می‌کند. پیشینه …
بخش دهم - ستاره‌شناسی رصدی
برای تماشای آسمان به چیزی بیشتر از چشمانتان و شاید یک نقشه آسمان نیاز نخواهید داشت. ولی برای دیدن دقیق برخی از اجرام مانند : قرص و سطح سیاره‌ها(Planet)، سحابی‌ها (Nebula)، کهکشان‌ها (Galaxy) و خوشه‌های ستاره‌ای (Cluster)، به ابزارهایی مانند تلسکوپ نیاز دارید. تلسکوپ‌ها می‌توانند روشنایی بیشتری از اجرام آسمانی را نسبت به چشمان ما گردآوری کنند و همچنین توانایی بزرگنمایی نیز دارند. افزون بر تلسکوپ دوربین دوچشمی نیز یک ابزار اپتیکی پرکاربرد برای شروع رصد آسمان شب (میدان دید باز) در این زمینه است، ولی …